Prof. dr hab. Maciej Wojtkowski
Profesor fizyki (2003), doktor habilitowany nauk fizycznych (2010) na Wydziale Fizyki i Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Dyrektor ICTER i Lider Grupy POB
Biomedical Imaging
Prof. Maciej Wojtkowski, urodzony w 1975 roku, jest fizykiem z wybitną karierą w dziedzinie optyki stosowanej, fizyki medycznej i fizyki doświadczalnej. Swoją karierę naukową rozpoczął na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie uzyskał tytuł magistra, doktora i doktora habilitowanego fizyki. W trakcie swojej kariery akademickiej prof. Wojtkowski pracował jako badacz na Uniwersytecie Wiedeńskim, a później w Massachusetts Institute of Technology (MIT) i Tufts New England Eye Center w Bostonie, USA.
Prof. Wojtkowski jest pionierem SdOCT
Prof. Wojtkowski jest jednym z pionierów w rozwoju metody spektralnej tomografii optycznej (SdOCT), znanej również jako metoda OCT w domenie Fouriera. Jest kluczowym wynalazcą pierwszego prototypowego klinicznego urządzenia SdOCT do obrazowania oka, które zrewolucjonizowało nieinwazyjną diagnostykę chorób oczu. Urządzenie to zostało opracowane na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Polsce, stając się standardowym narzędziem w klinikach okulistycznych na całym świecie.
Prof. Wojtkowski, wspólnie z prof. Rainerem Leitgebem i prof. Johannesem De Boerem, odegrał kluczową rolę w rozwoju SdOCT. Jego główne osiągnięcia związane są z przełożeniem metody na praktykę okulistyczną. W 2000 roku prof. Wojtkowski jako pierwszy na świecie zbudował system laboratoryjny do obrazowania oka SdOCT na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu. Wspólnie z prof. Leitgebem zademonstrowali pierwsze wyniki obrazowania siatkówki w 2002 roku, opublikowane w Journal of Biomedical Optics (JBO). Metoda opisana w tej publikacji stała się podstawą do projektowania urządzeń OCT.
W 2003 r. prof. Wojtkowski dokonał znaczącego przełomu, demonstrując eksperymentalnie obrazowanie siatkówki SdOCT z czasem akwizycji 64 mikrosekund (~15 kHz), dostarczając pierwszych na świecie eksperymentalnych dowodów na to, że SdOCT umożliwia bezpieczne obrazowanie siatkówki in vivo ponad 50 razy szybciej niż standardowa OCT w dziedzinie czasu, przy porównywalnej czułości i oświetleniu próbki. Dzięki tej pracy otworzył wcześniej nieosiągalne możliwości trójwymiarowego obrazowania oka.
W tym samym roku przeprowadził pionierskie eksperymenty demonstrujące obrazowanie siatkówki i rogówki w wysokiej rozdzielczości 3 mikronów przy użyciu światła supercontinuum generowanego w światłowodzie fotonicznym, a pierwsze przykłady obrazowania 3-D zostały opublikowane w American Journal of Ophthalmology w 2004 roku po odrzuceniu w Nature Medicine w 2003 roku.
Podczas pracy w MIT (2003-2005) prof. Wojtkowski dalej rozwijał OCT, demonstrując wysokiej jakości trójwymiarowe obrazowanie ludzkiej siatkówki i rogówki, wprowadzając analizę morfometryczną siatkówki opartą na rastrowym protokole pomiarowym, który od tego czasu stał się złotym standardem w diagnostyce okulistycznej i jest stosowany we wszystkich obecnych urządzeniach klinicznych. Jego zespół w NCU wprowadził również zastosowanie SdOCT do obrazowania zaburzeń rogówki.
Prof. Wojtkowski opracował pierwsze trzy kliniczne urządzenia SdOCT do obrazowania okulistycznego, które zostały przetestowane w Tufts New England Eye Center, Boston USA, Szpitalu Jurasza w Bydgoszczy, Polska i UPMC w Pittsburghu, USA, umożliwiając walidację kliniczną i późniejszą komercjalizację metody SdOCT. Ponadto prof. Wojtkowski i jego zespół w NCU wnieśli znaczący wkład w angiografię OCT, obrazowanie dopplerowskie, redukcję kontrastu plamkowego oraz ilościowe metody analizy danych SdOCT.
W 2019 r. jego zespół w ICTER – Międzynarodowym Centrum Badań Oka w Warszawie wprowadził metodę OCT przestrzenno-czasowego, rozszerzając funkcjonalność OCT o optoretinografię migotania i obrazowanie kompleksu naczyniówkowo-siatkówkowego w wysokiej rozdzielczości.
Rozwój widzenia dwufotonowego i obrazowania dwufotonowego
Prof. Wojtkowski wniósł również przełomowy wkład w zrozumienie widzenia dwufotonowego. W 2014 r. poprowadził badanie, które oświetliło zjawisko widzenia dwufotonowego, udowadniając rolę absorpcji dwufotonowej w izomeryzacji pigmentów siatkówki, które powodują wrażenia wzrokowe. W 2021 r. on i jego koledzy osiągnęli kolejny kamień milowy, prezentując pierwsze w historii obrazy ludzkiej siatkówki zmierzone za pomocą fluorescencji wzbudzonej dwoma fotonami in vivo.
Przywództwo naukowe prof. Wojtkowskiego
Od 2016 r. prof. Wojtkowski kieruje Zakładem Chemii Fizycznej Układów Biologicznych w Instytucie Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk (IChF PAN). W 2019 r. stworzył ICTER – Międzynarodowe Centrum Badań Oka, podjednostkę IChF PAN, realizując swoją wizję integracji fizyki i badań biomedycznych w celu poprawy zdrowia oczu.
ICTER koncentruje się na najnowocześniejszych badaniach translacyjnych w nauce o wzroku, łącząc naukę podstawową z zastosowaniami klinicznymi. Pod kierownictwem prof. Wojtkowskiego ICTER osiągnął znaczące kamienie milowe, w tym zdobycie prestiżowego grantu Horizon Europe Teaming for Excellence w 2024 roku. Jest również dwukrotnym laureatem grantu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w ramach Programu Międzynarodowych Agend Badawczych (MAB), który podkreśla rolę ICTER jako światowego lidera w dziedzinie badań i innowacji okulistycznych.
Publikacje, patenty i komercjalizacja
Prof. Wojtkowski ma na swoim koncie ponad 240 publikacji naukowych i liczne patenty, a jego prace są regularnie publikowane w wiodących czasopismach. Jego badania przyniosły mu ponad 8000 cytowań i szerokie uznanie, w tym stypendia w prestiżowych stowarzyszeniach, takich jak Optical Society of America. Oprócz osiągnięć akademickich i badawczych, duch przedsiębiorczości prof. Wojtkowskiego znajduje odzwierciedlenie w jego roli jako założyciela i byłego dyrektora generalnego biomedycznej firmy typu spin-out AM2M, a obecnie współzałożyciela In Cell Vu. Jego wkład w naukę, od pionierskiej technologii OCT po przywództwo w ICTER, nadal kształtuje przyszłość obrazowania medycznego i badań translacyjnych.
