13.12.2023

„Optoretinografia przyszłością okulistyki, a z wiedzy ICTER czerpią najlepsi” – wywiad z prof. Robertem Zawadzkim z UC Davis

Dzięki postępowi medycyny, coraz więcej chorób związanych z widzeniem jesteśmy w stanie wyleczyć, a wąskim gardłem udanych interwencji okulistycznych jest diagnostyka. To, na jakim etapie wykryjemy zmiany w siatkówce, bezpośrednio przekłada się na szanse wyleczenia pacjenta. Jedną z najbardziej innowacyjnych i najszybciej rozwijających się technik okulistycznych jest optoretinografia (ORG), której liderem w Polsce jest prof. Maciej Wojtkowski z ICTER. Na świecie jest wiele ośrodków, które zajmują się badaniem ORG i wiele z nich korzysta ze skarbnicy wiedzy uczonych z ICTER.

Jednym z najważniejszych ośrodków badawczych specjalizujących się ORG w Stanach Zjednoczonych jest Uniwersytet Kalifornijski w Davis (UC Davis), gdzie od ok. 20 lat pracuje prof. Robert Zawadzki, absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu, wieloletni współpracownik ICTER. Zapytaliśmy go, czym zajmuje się w UC Davis; jak jego badania mogą przełożyć się na zdrowie pacjentów; jakie są jego odczucia po wizycie w ICTER i dlaczego współpraca ośrodków z całego świata jest kluczowa dla przyszłości okulistyki.

Proszę opowiedzieć przy jakim projekcie i z kim współpracował Pan podczas ostatniej wizyty w ICTER w drugiej połowie 2022 r. oraz nad czym pracuje Pan aktualnie, podczas obecnej 3-tygodniowej wizyty w centrum we wrześniu 2023 roku?

Jest to rzeczywiście moja kolejna wizyta w ICTER na zaproszenie prof. M. Wojtkowskiego. Naszym planem przy poprzedniej wizycie było rozpoczęcie współpracy przy dwóch projektach badawczych prowadzonych w ICTER. Pierwszy dotyczył ustawiania i testowania funduskamery, która była zbudowana do układu STOC-T, który jest teraz używany do funkcjonalnego obrazowania oka. Te badania są prowadzone przy współpracy z zespołem doktora Andrei Curatolo z Wiktorem Kuleszą i z Piotrem Węgrzynem. Udało nam się w trakcie tamtego pobytu dostać taki obraz dna oka przy użyciu funduskamery ze można jej było używać do znajdowania dokładnego położenia siatkówki, na którym potem będzie przeprowadzany pomiar funkcjonalny przy użyciu STOC-T. Drugi projekt, dotyczył współpracy z doktorem  Michałem Dąbrowskim, chodziło o pomoc w układzie używanym do obrazowania dwufotonowej fluorescencji z siatkówki, tutaj również pomagałem panu Michałowi w tym, żeby skorygować obraz z układu pomocniczego jednofotonowego skanującego oftalmoskopu, z pomiarem dwufotonowym. Zarówno w tym 1szym projekcie STOC-T jak i w projekcie dwufotonowym te główne naukowe instrumenty nie produkują obrazu wysokiej jakości w czasie rzeczywistym, i tu właśnie była potrzebna pomoc, by zbudować takie układy, które będą pomocne w ustawieniu oczu do badania. W czasie obecnego pobytu brałem udział w konferencji CRATER, a następnie skupiłem się głównie na pracy z zespołem doktora Andrei Curatolo. Pracowaliśmy wspólnie nad manuskryptem opisującym układ pomiarowy STOC-T do obrazowania myszy jak i jego zastosowań. Poza tym omawialiśmy problemy związane ze znajdywaniem bezpiecznych natężeń światła dla pomiarów STOC-T na zwierzętach eksperymentalnych, jak również omawialiśmy szczegóły układu optycznego STOC-T i potencjalnego wpływu różnych elementów na rozdzielczość układu pomiarowego.

Te dwa ostatnie pobyty nie były pana pierwszymi w naszym centrum. Proszę krótko opowiedzieć o tym, co udało się osiągnąć podczas poprzednich wizyt i w jakim kierunku idzie dalsza współpraca z badaczami z ICTER.

Rzeczywiście byłem już wcześniej w ICTER. Wtedy również współpracowałem z tymi samymi zespołami. W czasie mojego wcześniejszego pobytu, ponad dwa lata temu, doktor Michał Dąbrowski dopiero budował swój układ, więc nasza współpraca ograniczyła się do pomocy w wybieraniu parametrów układu, które były potrzebne przy doświadczeniach, które przeprowadziliśmy w 2022. Natomiast w przypadku Andrei Curatolo, przy poprzednich wizytach kooperowaliśmy na poziomie projektowania, budowania i wstępnego ustawiania układu. Mam nadzieję, że obydwa projekty będą się dalej rozwijać i pozwolą na – w przypadku dr Curatolo – pomiary funkcjonalne na dnie oka zwierząt laboratoryjnych przy użyciu STOC-T, a w przypadku dr Dąbrowskiego – przydadzą się do pomiarów dwufotonowych fluorescencji, które być może pozwolą nam zdobyć więcej informacji na temat chorób siatkówki, które dotykają fotoreceptorów jak i komórek nabłonka barwnikowego zawierających fluoryzujące molekuły w oku.

Od lewej: Piotr Węgrzyn, prof. Robert Zawadzki, Wiktor Kulesza oraz dr Andrea Curatolo w laboratorium ICTER.

W jakich dziedzinach Pan się specjalizuje i jakie są unikalne efekty tego nieoczywistego połączenia w praktyce?

Specjalizuję się w dziedzinie biomedycznej inżynierii albo biofotoniki, a dokładnie zajmuję się budowaniem i wykorzystywaniem układów do pomiaru funkcjonalnego w oku a w szczególności na siatkówce, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt laboratoryjnych. Efektami tej pracy jest tworzenie nowych urządzeń, które pozwalają na mierzenie zmian funkcjonalnych na poziomie komórkowym, które wynikają ze zmian chorobowych albo ze zmian związanych z tym, że się starzejemy, i być może w przyszłości te właśnie metody pozwolą na lepszą diagnostykę, i też na sprawdzanie tego, czy nowoczesne terapie genowe, czy też terapie komórkowe przynoszą zamierzony efekt i reperują lub poprawiaj funkcje siatkówki w takich przypadkach.

Proszę opowiedzieć o swoich badaniach i swojej pracy na UC Davis.

Na UC Davis jestem od ok. 20 lat, jestem profesorem uczelnianym na wydziale okulistyki i nauk widzenia, jestem też członkiem dwóch grup badawczych. Jedna grupa zajmuje się właśnie testowaniem i budowaniem takich urządzeń do badan klinicznych, nazywa się CHOIR, Center for Human Ophthalmic Imaging Research, (w tłumaczeniu centrum rozwoju metod obrazowania oka u ludzi) a druga grupa badawcza której jestem członkiem jest nazwana przez nas EyePod Small Animal Ocular Imaging Laboratory (w tłumaczeniu centrum obrazowania oczu małych zwierząt laboratoryjnych) i to jest zespół, który zajmuje się, tworzeniem i testowaniem nowych urządzeń do pomiarów strukturalnych i pomiarów funkcjonalnych oka w naszym przypadku głównie myszy jak również innych małych zwierząt laboratoryjnych. Te badania, którymi się zajmujemy, służą do tego żeby tworzyć nowe metody, które będą przydatne zarówno dla lekarzy klinicznie, jak i dla naukowców zajmujących się badaniami podstawowymi w dziedzinie medycyny, w których wymyślane są nowe metody terapii pozwalających na odzyskiwanie wzroku przez pacjentów, i my właśnie jesteśmy taką grupą, która pozwala innym grupom badawczym na bardziej efektywne testowanie ich nowych wynalazków i pozwala im szybciej znajdować potencjalne problemy, jak i pomagać im w znajdowaniu nowych kierunków rozwoju tych terapii.

Jak można przełożyć wyniki badań na wymierne i przydatne wnioski dla pacjentów?

Nasze badania mają potencjał być przydatnymi dla pacjentów w następujących dwóch scenariuszach ich zastosowania. Pierwszy to rozwijanie urządzeń, które będą w przyszłości wykorzystywane do dokładniejszej diagnostyki chorób oczu, czyli ulepszanie tych metod, do takiego stopnia ze nawet dla osób które nie maja jeszcze obiektywnie żadnych zmian w widzeniu będzie można stwierdzić, czy już są jakieś postępujące zmiany chorobowe. To jest bardzo ważne szczególnie wśród osób, które mając specyficzne uwarunkowania genetyczne sprawiające, że są one w grupie powiększonego ryzyka. W tym przypadku znając już jaka dana osoba ma wadę genetyczna, można sobie tak dobrać te metody badawcze które pozwolą na stwierdzenie, czy już następuje zmiana funkcjonalna w niektórych komórkach siatkówki i przy obecnym stanie medycyny być może będzie można temu w jakiś sposób zapobiec albo przynajmniej opóźnić rozwój tej choroby. W przypadku, gdzie te terapie są bardzo drogie to jest rzeczywiście istotny element. Natomiast drugi scenariusz zastosowań naszych badań to potwierdzanie czy te metody, którymi leczymy pacjentów, działają i w tym wypadku, jeśli stwierdzimy ze nie ma żadnych zmian, być może lekarz będzie mógł wybrać inna metodę, która da lepsze wyniki. Także to jest może bardziej wymierne na poziomie pacjentów. Poza tym nasze badania przy wdrażaniu nowych metod terapeutycznych pozwalają na przyspieszony rozwój tych terapii.

Proszę opowiedzieć, w jaki sposób technologia optoretinografii rozwijana wspólnie z ICTER jest nowoczesna, gdzie na świecie jest obecnie opracowywana i jaki jest Pana unikalny wkład w jej rozwój?

Ta technologia optoretinografii, nazywana również metodą mierzenia funkcjonalnej odpowiedzi siatkówki na stymulację światłem, ze względu na swój potencjał diagnostyczny jest jedyna w swoim rodzaju i dlatego jest już rozwijana w wielu laboratoriach. Badania te skupiają się głownie na tym, żeby zrozumieć w jaki sposób sygnały, które mierzymy przy pomocy ORG można powiązać ze znanymi fizjologicznymi funkcjami poszczególnych neuronów z siatkówki. Głównymi ośrodkami zajmującymi się tymi badaniami w Europie jest grupa ICTER, Macieja Wojtkowskiego, jest również grupa Gerona Huettmann’a w Niemczech oraz dość silna grupa w Paryżu, tam m.in. jest Kate Grieve. Natomiast w Stanach Zjednoczonych, mamy nasza grupę na UC Davis, jest grupa Ramkumara Sabesan’a na University of Washington czy Dona Miller’a na Indiana University , są również grupy  na University of Illinois Chicago, , University of Wisconsin,  University of Pensylwania czy Stanford University wymieniając tylko kilka z nich. Wszystkie te grupy zajmują się rożnymi aspektami ORG i mój wkład w rozwój tej metody jest związany z rozpoznaniem fizjologicznych procesów odpowiedzialnych za te sygnały. Między innymi nam udało się potwierdzić, że przepływy wody w siatkówce są odpowiedzialne za część sygnałów, które mierzymy. Jest to jakby wtórny efekt po naświetleniu siatkówki, wynikający z lokalnej zmiany ciśnienia osmotycznego i towarzyszącym temu ruchom wody. Do tego w naszej grupie rozwijamy urządzenia do badań klinicznych, próbujemy tez tworzyć takie modele ORG, które pozwolą nam na analizowanie naszych wyników tak żeby było można w prosty sposób określać główne charakterystyki sygnału optoretinografii. Nasze badania idą w kierunku znajdowania lepszych metod do pomiarów optoretinograficznych, dalszego potwierdzenia co jest odpowiedzialne za sygnał, który mierzymy, bo mierzymy głównie zmiany grubości pewnych warstw na siatkówce, jak i zmiany rozpraszania światła. Dlatego jesteśmy zainteresowani rozwijaniem coraz dokładniejszych modeli tych sygnałów aby w prostszy sposób znajdować korelacje między parametrami krzywych ORG a różnymi chorobami siatkówki.

Od lewej: dr Michał Dąbrowski, prof. Robert Zawadzki oraz Bartłomiej Bałamut w laboratorium ICTER.

Proszę określić, jak wpłynęły na Pana karierę i podejście do nauki różne lokalizacje i jednostki, w których Pan dotychczas pracował: studia licencjackie i magisterskie na UMK w Toruniu, doktorat w Wiedniu oraz praca na UC Davis.

Moje studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu były rzeczywiście niezbędne do tego, żeby znaleźć się w miejscu, w którym teraz jestem, ale tak jak w większości przypadków ścieżka kariery, jak również ścieżka życiowa jest bardzo indywidualna i trudna do odtworzenia dla innych. Tak i w moim przypadku to gdzie teraz jestem jest wynikiem pewnych mniej lub bardziej świadomych wyborów, jak i zbiegów okoliczności, i pewnych możliwości, które pojawiały się na mojej drodze  z których byłem w stanie skorzystać, jak również tych z których nie skorzystałem. Moje studia licencjackie na UMK były bardzo ważne w zdobyciu niezbędnej wiedzy podstawowej z zakresu fizyki doświadczalnej i zastosowań komputerów w fizyce. Były to podstawy pozwalające mi niejako na nauczenie się podstaw alfabetu naukowego. Następnie w trakcie studiów magisterskich miałem niezwykle szczęście, ze zacząłem współpracę z prof. Andrzejem Kowalczykiem, który w tych latach, pod koniec lat 90-tych, miał grant europejski Tempus, który pozwalał na wysyłanie młodych studentów na różne staże zagraniczne, w moim wypadku dostałem się na taki staż  na uczelnie w Wiedniu i tam właściwie po raz pierwszy poznałem metodę Optycznej Koherentnej Tomografii (OCT), która zajmuje się do tej pory. W trakcie mojego stażu poznałem tez osobę, która jest jedna z wynalazców tej metody, prof. Adolfa Fercher’a. Właśnie po skończeniu studiów magisterskich otrzymałem propozycje robienia doktoratu w Wiedniu z prof. Fercher’em i tam właśnie zrobiłem studia doktoranckie i to już w pełni pozwoliło mi na poznanie zarówno metody OCT jak i zrozumienie różnych metod biofotoniki i tego jak się projektuje i buduje urządzenia do badania oczu, ale również innych narządów, jak również tego jak  stosować analizę danych. Także moja praca doktorska była niezbędna do zbudowania właściwej wiedzy potrzebnej do tego, czym zajmuje się teraz. Po doktoracie w Wiedniu pracowałem przez kilka miesięcy na UMK jako asystent i po pól roku dostałem ofertę postdoca w grupie Johna Werner’a na UC Davis i tam właśnie zacząłem się zajmować dużym projektem finansowanym przez Narodowy Instytut Badan Oka, który polegał na zbudowaniu pierwszego na świecie układu, który połączy optykę adaptywna, z OCT. Właśnie ta wiedza, która zdobyłem w trakcie moich studiów doktoranckich, podczas których zajmowałem się używaniem OCT do badania kształtu rogówki i znajdowania aberracji w oku, okazały się być idealna do tego projektu, bo miałem już podstawy znajomości aberracji optycznych, znajomości tego jak funkcjonuje oko jako element obrazujący, oraz miałem podstawy OCT i dzięki temu właśnie ze byłem w Wiedniu miałem okazje poznać również wtedy jeszcze raczkująca metodę pomiaru sygnału OCT w przestrzeni Fourierowskiej, Fourier domain OCT. Czyli jadąc do UC Davis miałem pełną wiedze potrzebna, aby ten projekt zrealizować i tam rzeczywiście w przeciągu dwóch lat zbudowaliśmy pierwszy działający układ optyki adaptywnej z OCT i pokazywaliśmy pierwsze obrazy z rozdzielczością komórkową na siatkówce. Przez kolejne lata pracy na UC Davis utrzymywałem współpracę zarówno z grupa w Toruniu i prof. Maciejem Wojtkowskim, jak również z grupa w Wiedniu i tak jak one staraliśmy się rozwijać metody OCT. Jedna z nich jest angiografia OCT czy metoda do mierzenia bezinwazyjnego przepływu w krwi w oku, następnie zajmowaliśmy się rozwijaniem metod obrazowania wielomodowego które łączyły kilka różnych urządzeń w jedno, jak OCT z SLO.  czyli takie wielomodowe systemy. Około 12 lat temu zacząłem się również zajmować rozwijaniem tych układów do pomiarów na zwierzętach eksperymentalnych, to właśnie było możliwe dzięki współpracy UC Davis z Wydziałem Okulistyki w grupie prof. Johna Werner’a z wydziałem Fizjologii, na którym jest prof. Edward Pugh. I to właśnie we współpracy z Edwardem Pugh stworzyliśmy zespół EyePod, który zajmuje się badaniem siatkówki na zwierzętach eksperymentalnych i tam właśnie rozpoczęliśmy pierwsze prace nad ORG około 2015 roku. Jak widać przez cały czas mojej kariery naukowej zajmuje się do tej pory tym samym, czyli pojętym ogólnie rozwijaniem i zastosowaniem metod OCT w medycynie. Byłem w stanie to zrobić dlatego ze byłem zawsze otwarty na zastosowanie i testowanie najnowszych technologii, jak i rozwijanie nowych pól badawczych które się pojawiały i pozwalały mi na ciągłe na dokładanie i powiększanie swojej wiedzy jak i na przeprowadzanie badan które były istotne jak i na czasie dla tych kierunków.

Co chciałby Pan przekazać kolegom naukowcom zajmującym się badaniami oka i rozwijaniem nowych terapii okulistycznych?

Chciałbym powiedzieć, że pomimo tego, że nasze nowe metody badawcze i nowe terapie wydają się bardzo zaawansowane, jest cały czas wiele rzeczy, których nie wiemy i których nie potrafimy jeszcze zmierzyć i podejrzewam, że przed nami jeszcze bardzo dużo pracy nad tym, żeby rzeczywiście te metody, którymi zajmujemy się, były dostępne klinicznie. Wszystkie te dziedziny, o których wspominałem, cały czas się aktywnie rozwijają, także polecałbym młodym naukowcom przyjrzenie się, jakie są problemy obecnie związane z badaniami oka, i być może ich indywidualne doświadczenia, które mają, mogą pozwolić im na znajdowania kolejnych rozwiązań. Także obrazowanie strukturalne i funkcjonalne oka i siatkówki w szczególności jest czymś, czym warto się cały czas zajmować.

Bardzo dziękujemy za ten wywiad, Panie Profesorze. Z entuzjazmem oczekujemy dalszej owocnej współpracy w przyszłości.


Serdeczne podziękowania dla wszystkich naukowców z ICTER, którzy uczestniczyli w sesji zdjęciowej w naszych laboratoriach.

Wywiad z prof. Robertem Zawadzkim przeprowadziła dr Anna Przybyło-Józefowicz (wrzesień 2023 r.)

Tytuł, wstęp i materiał na social media: red. Marcin Powęska

Zdjęcia: dr Karol Karnowski

05.12.2023

Odkrywanie nowych horyzontów badań nad okiem: podsumowanie Konferencji CRATER 2023

CRATER 2023 to jedyne w swoim rodzaju wydarzenie przygotowane przez ICTER jako miejsce wymiany pomysłów, rozpowszechniania wyników badań i eksploracji najnowszych osiągnięć związanych z najważniejszym z naszych zmysłów: wzrokiem.

Naukowcy Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) od 2019 roku pracują nad przełomowymi technologiami obrazowania i diagnostyki chorób oczu, ułatwiając procedury ratowania lub przywracania wzroku. Badania mają charakter interdyscyplinarny i obejmują takie dziedziny, jak biologia, chemia, fizyka i informatyka. Podsumowanie pierwszego okresu działalności ICTER, była konferencja CRATER – , Conference on Recent Advances in Translational Eye Research 2023 –  która odbyła się w sercu Warszawy, w Centrum Nauki Kopernik, w dniach 7-8 września 2023 roku. Na realizację wydarzenia uzyskano grant w wysokości 320 000 PLN w ramach programu „Doskonała Nauka – Wsparcie Konferencji Naukowych”, finansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. Współorganizatorem wydarzenia była Fundacja Candela, której działalność statutowa skupia się na wspieraniu rozwoju optyki i fotoniki w Polsce.

Celem konferencji było złączenie w jednym miejscu ekspertów z różnych dziedzin zajmujących się procesem widzenia i umożliwienie im wymiany myśli naukowej, a także stworzenie pomostu między światem naukowym a przemysłem. Konferencja skupiła się na najnowszych osiągnięciach w dziedzinie badań nad wzrokiem, a także nowych technologiach i narzędziach diagnostycznych oraz sposobach leczenia schorzeń oczu. Zakres podejmowanych tematów był szeroki i obejmował m.in. optogenetykę, tomografię optyczną OCT, obrazowanie dwufotonowe, biologię strukturalną, biooinformatykę, elektrofizjologię oraz medyczne wykorzystanie sztucznej inteligencji (uczenie maszynowe i deep learning).

Niezwykli goście i niezwykłe rozmowy na CRATER 2023

Konferencję zainaugurowała Anna Clunes, Ambasador Wielkiej Brytanii w Polsce. Podczas CRATER 2023 odbyło się wiele interesujących prezentacji, w których eksperci z różnych specjalizacji podzielili się swoją wiedzą. Konferencję swoją obecnością uświetniły takie nazwiska, jak Pablo Artal, Chris Dainty, Francesca Fanelli, Arie Gruzman, Alison Hardcastle, Karl-Wilhelm Koch, Serge Picaud i Olaf Strauss. Podjęto tematy dotyczące m.in. funkcji nabłonka barwnikowego siatkówki (RPE), możliwości przywracania wzroku, procesu starzenia się komórek w naczyniach siatkówki czy mechanizmów zaniku geograficznego (GA), zaawansowanego stadium suchej postaci zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (AMD).

Równoległe sesje zajmowały się m.in. modelowaniem dziedzicznych chorób siatkówki, przetwarzaniem informacji wzrokowej, ochroną komórek światłoczułych (czopków i pręcików) oraz potencjalnym wykorzystaniem modulatorów konformacyjnych rodopsyny. Wszystkie te prezentacje oferowały obszerny przegląd najnowszych osiągnieć w dziedzinie badań nad wzrokiem.

Podczas CRATER 2023 przyznano nagrody za najlepsze zaprezentowane plakaty, zawierające opisy badań naukowych. Lynn Kandakji, reprezentująca UCL Institute of Ophthalmology, została uhonorowana za swój plakat pt. „Subclinical Keratoconus Detection using Deep Learning on Raw Anterior-Segment Optical Coherence Tomography Imaging”. Wyróżnienie otrzymał również Wiktor Kulesza z ICTER za plakat zatytułowany „Hemodynamics Monitoring in Mouse Retinal Vessels via Ultrafast Volumetric Spatio-Temporal Optical Coherence Tomography (STOC-T) Imaging”.

Sukces niejedno ma imię

Konferencja dała niezwykłą szansę osobom spoza środowiska zajmującego się badaniami oka na zdobycie zwięzłego i zrozumiałego przeglądu osiągnięć naukowych ICTER. Łukasz Kornaszewski, Zastępca Dyrektora ds. Własności Intelektualnej w ICTER, powiedział:

Nasi partnerzy przemysłowi mieli okazję zobaczyć nas w naturalnym środowisku. Wydarzenie to stanowiło nietypowy i bardzo efektywny sposób, by osoby niespecjalizujące się w temacie zrozumiały głębię naszego dorobku naukowego. Przygotowaliśmy informacyjne i zwięzłe treści, co uczyniło je dostępnymi dla szerszej publiczności.

Patrząc na to wydarzenie z jeszcze innej perspektywy i analizując wpływ konferencji CRATER poprzez soczewkę medycyny , Piotr Chaniecki, Doradca Zarządu ICTER ds. Okulistyki, podzielił się swoimi spostrzeżeniami:

Tegoroczna konferencja CRATER była jak kompas, który wskazał kierunek rozwoju światowej okulistyki. Niesamowicie interesujące wykłady i sesje plakatowe ukazały, w jaki sposób nowe technologie pomogą pacjentom w utrzymaniu oka w dobrym zdrowiu. W niedalekiej przyszłości okuliści prawdopodobnie będą dysponować potężnymi narzędziami diagnostycznymi i terapeutycznymi. Dla mnie osobiście ogromna wartość polega na zapoznaniu się z technologiami, które przyspieszą diagnozowanie pewnych chorób, dając pacjentom szansę na powrót do zdrowia.

Maciej Wojtkowski, dyrektor ICTER, podkreślił wagę konferencji:

CRATER stanowił ważną okazję dla ICTER do skonfrontowania się z globalną społecznością wiedzy w dziedzinie badań nad okiem. Dzięki konferencji wiemy, w jakim punkcie jesteśmy i dokąd zmierzamy. Ta wymiana wiedzy pozwoliła na zdobycie cennego doświadczenia i kontaktów, które zaowocują w przyszłości.

Coś więcej niż zwykła konferencja

Sukces CRATER 2023 można również zmierzyć w liczbach. W wydarzeniu wzięło udział 168 osób, które reprezentowały różnorodne środowiska i organizacje Sondaż przeprowadzony po konferencji wykazał, że uczestnicy byli bardzo zadowoleni z CRATER 2023. Gdy zostali poproszeni o ocenę konferencji, ponad 60% respondentów oceniło ją na pełne 10 punktów na 10 możliwych.

CRATER 2023 było czymś więcej niż zwyczajną konferencją; było celebracją nieustannego dążenia do postępu nauki i technologii w dziedzinie badań nad wzrokiem.

W czasie trwania konferencji zostały zarejestrowane dwa filmy zawierające wypowiedzi uczestników na temat przyszłości badań oraz na temat samego wydarzenia. Filmy te niewątpliwie oddają atmosferę wydarzenia. Linki do filmów poniżej:

Podsumowanie: https://www.youtube.com/watch?v=5o2ekqTSF1U&ab_channel=IChFPAN.

Wywiady:  https://www.youtube.com/watch?v=4BvXBZTGrsY&ab_channel=IChFPAN.

Szczegółowe informacje na temat CRATER znajdują się na stronie: https://crater.icter.pl/.

Tekst: Anna Przybyło-Józefowicz i Marcin Powęska.

Przegląd treści: Komitet Organizacyjny Konferencji CRATER.

31.10.2023

Osiągnięcia grupy IDoc w perspektywie trzech lat

Jedna z głównych inicjatyw realizowanych przez grupę IDoc koncentruje się na opracowywaniu bezpieczniejszych i bardziej efektywnych narzędzi do chirurgii oka. To przedsięwzięcie stanowiło dla nas wyzwanie, ponieważ wykracza poza nasze tradycyjne obszary ekspertyzy. Niemniej jednak, to, że udało nam się zgromadzić zespół, który w ciągu niecałych trzech lat skutecznie zintegrował różnorodne kompetencje i zaawansował projekt do obecnej fazy trzeba uznać za naprawdę duże osiągnięcie. 

Nasza podróż, polegająca na stopniowym gromadzeniu wiedzy i doświadczenia, pozwoliła w końcu na integrację wszystkich kluczowych komponentów. Cieszymy się niezmiernie, że możemy pochwalić się przeprowadzeniem pierwszych eksperymentów, w których wykorzystano manipulator robotyczny do usprawnienia procedur stosowanych w chirurgii oka. Działanie naszego układu wspomagane jest przez precyzyjne śledzenie pozycji narzędza chirurgicznego, aby w czasie rzeczywistym wyświetlać odpowiadające tej pozycji przekroje OCT. 

Kolejny projekt, w który zaangażowane było laboratorium IDoc od początku swojej działalności, dotyczy  jednego z głównych celów ośrodka badawczego ICTER, czyli opracowania metod i narzędzi do obiektywnego wykrywania struktury i funkcji oka oraz ich zmian w przypadku chorób. Realizowaliśmy to we współpracy z grupą POB, wprowadzając nowatorską technikę zwaną optoretinografią. Łączymy ją z narzędziami biologii strukturalnej opracowanymi przez grupę ISB w celu analizy układu komórkowego i jego złożonych zmian podczas cyklu wzrokowego, aby zweryfikować nasze hipotezy dotyczące źródła sygnału funkcjonalnego, który mierzymy. We współpracy z grupą OBi weryfikujemy nasze wyniki z obrazowania funkcjonalnego metodami elektrofizjologii. 

Dzięki współpracy to ambitne wyzwanie udało się zrealizować. W trakcie ostatnich eksperymentów obserwowaliśmy w sposób powtarzalny i po raz pierwszy, zmniejszone reakcje funkcjonalne u myszy poddanych czasowemu hamowaniu wzroku w porównaniu do ich reakcji na kilka godzin przed podaniem leku. Za pomocą optoretinografii udało nam się obiektywnie wykazać, że gdy centralne białko z rodziny PDE, które odgrywa rolę w fototransdukcji, zostaje zahamowane fotoreceptory w siatkówce myszy nie wydłużają się tak znacząco podczas ekspozycji na krótki błysk światła, jak w przypadku zdrowego oka. 

Pomiar tak niewielkiej zmiany długości fotoreceptorów in vivo, a mówimy tu tylko o kilkudziesięciu nanometrach, może mieć ogromne znaczenie dla nauki o wzroku oraz okulistyki, dostarczając obiektywnego testu funkcjonalnego zdolności wzrokowej i zdrowia fotoreceptorów. To z kolei może przyspieszyć wybór terapii i badania jej skuteczności. 

Czekamy na kolejne wyniki w tej dziedzinie. 

Autorzy:

dr Karol Karnowski & dr Andrea Curatolo

12.10.2023

Obchody Światowego Dnia Wzroku 2023 z Fundacją na rzecz Nauki Polskiej

Czy istnieje lepszy sposób na uczczenie Światowego Dnia Wzroku niż podkreślenie osiągnięć naszego zespołu naukowców w rozwijaniu terapii okulistycznych? Nie możemy sobie wyobrazić bardziej odpowiedniej okazji. Dnia 12 października 2023 r. starannie wyselekcjonowana delegacja ICTER, składająca się z członków kierownictwa i naukowców, reprezentowała Międzynarodowe Centrum Badań Oka w wydarzeniu „IRAP – Fostering Excellence and Innovation Conference” zorganizowanemu przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej (FNP) – instytucję, która odegrała kluczową rolę w utworzeniu naszego centrum. Zaprezentowaliśmy tam nasze pionierskie, zaawansowane technologicznie metody obrazowania oka, innowacyjne rozwiązania biomedyczne i najnowocześniejsze terapie genetyczne, które odgrywają kluczową rolę w dziedzinie opieki i przywracania wzroku.

Dyrektor ICTER, Prof. Maciej Wojtkowski, podsumował nasz program Międzynarodowej Agendy Badawczej (MAB, po ang. IRAP), podkreślając rolę naszej instytucji we wspieraniu nowych terapii w okulistyce i promując jej osiągnięcia „jako przykład doskonałości i innowacji” (źródło: FNP). Prof. Maciej Wojtkowski jest laureatem MAB za stworzenie Międzynarodowego Centrum Badań Oka ICTER (po ang. International Centre for Translational Eye Research) – ośrodka, który otrzymał dofinansowanie z FNP w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój.

Nasi główni badacze byli aktywnie zaangażowani w konferencję, z pasją prezentując przełomowe prace rozwijane w laboratoriach ICTER, poprzez szereg plakatów naukowych i angażując się w bezpośrednie dyskusje z innymi laureatami MAB, w tym dyrektorami, liderami i członkami grup badawczych, którzy otrzymali dofinansowanie od Fundacji w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój. Nawiązali również kontakt z szerszym środowiskiem MAB, w tym z Radą MAB, Międzynarodowym Komitetem Badawczym oraz przedstawicielami partnerów biznesowych.

Zarząd ICTER był silnie reprezentowany przez Annę Pawlus, Dyrektor Zarządzającą, oraz Wicedyrektora ds. Własności Intelektualnej, dr Łukasza Kornaszewskiego. Nasze środowisko naukowe również było w pełnej krasie. Prof. Maciej Wojtkowski, w towarzystwie badaczki Postdoc dr Marty Mikuły-Zdańkowskiej i doktoranta Piotra Węgrzyna, występowali w imieniu grupy Optyki Fizycznej i Biofotoniki. Dr Marcin Tabaka, który kieruje grupą Genomiki Obliczeniowej, był obecny w wydarzeniu wraz z członkami swojego zespołu dr Stefanią Robakiewicz oraz doktorantem Piotrem Rutkowskim. Do dr Andrzeja Foika, lidera grupy Biologii Oka, dołączyli członkowie jego zespołu, w tym Koordynatorka grupy dr Anna Posłuszny, oraz badaczki Postdoc dr Katarzyna Kordecka i dr Jagoda Płaczkiewicz. Dr Humberto Fernandesowi, który kieruje grupą Zintegrowanej Biologii Strukturalnej, towarzyszyli Luca Gesa, Nelam Kumar, dr Sathi Goswami i Łukasz Olejnik. Ponadto, starszy badacz dr Karol Karnowski, reprezentujący grupę Obrazowania i Technologii Okulistycznych, również był częścią naszej delegacji.

Podczas konferencji, z dumą prezentowaliśmy najnowsze badania w szerokim spektrum dziedzin, w tym fizyki medycznej, biochemii, inżynierii instrumentalnej, nauk farmaceutycznych, okulistyki, inżynierii biomedycznej i biologii okulistycznej. Zaprezentowaliśmy wyniki naukowe i rozwijane techonologie poprzez serię plakatów naukowych, prezentujące nasze postępy i ekspertyzę w zakresie oprzyrządowania optycznego, analizy danych elektrofizjologicznych, biologii strukturalnej, bioinformatyki i projektowania urządzeń do obrazowania. Te innowacyjne obszary reprezentują zaangażowanie zespołu ICTER w rozwój opieki okulistycznej i rewolucjonizowanie dziedziny okulistyki.

Pełna transmisja z konferencji „IRAP – Fostering Excellence and Innovation Conference” jest dostępna tutaj.

Strona internetowa wydarzenia: IRAP – Fostering Excellence and Innovation Scientific conference – 12-13th October 2023 (irapconference.pl).

Zdjęcia: dr Karol Karnowski

Tekst: dr Anna Przybyło-Józefowicz

06.10.2023

Gdy zapada zmrok, ICTER niesie światło. Przełom w diagnostyce chorób oczu

Mamy parę oczu, do 6 milionów czopków i 120 milionów pręcików, które natura dała nam na całe życie. Często się zdarza, że któryś z tych elementów przestaje działać prawidłowo – im wcześniej to wykryjemy, tym większe szanse na wyleczenie. Okulistyczne narzędzia diagnostyczne są dobrze rozbudowane, ale można je ulepszyć, do czego przyczyniają się naukowcy z Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER).

Oko to jedyne „okno” w przyrodzie, które otwiera się na dwa różne sposoby i prowadzi do zupełnie innych krain. Z jednej strony pozwala nam oglądać świat zewnętrzny, a z drugiej umożliwia zajrzenie wewnątrz – w głąb naszego organizmu i dostrzeżenie symptomów rozwijającej się choroby. Niestety, u ponad 280 milionów osób na świecie organ ten nie działa prawidłowo. Starzenie, zanieczyszczenia powietrza, nieodpowiednia higiena, urazy czy uwarunkowania genetyczne sprawiają, że nasze okno na świat stopniowo się zamyka.

– Ludzkie oko jest niezwykłym narządem, który swoją złożonością jest nieporównywalny do czegokolwiek na Ziemi i prawdopodobnie we Wszechświecie. Ale jest to tak wrażliwy organ, że prędzej czy później każdy z nas doświadczy jakichś problemów z nim – prof. dr hab. Maciej Wojtkowski, dyrektor Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER).

Postęp medycyny sprawił, że z zaburzeniami wzroku, takimi jak zaćma czy jaskra, radzimy sobie całkiem nieźle, ale w przypadku wielu chorób naczyniowych wciąż jesteśmy bezbronni. Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD), retinopatia cukrzycowa czy niedrożność naczyń krwionośnych siatkówki dla pacjentów wciąż oznaczają wyrok. Pojawiło się światełko w tunelu, które niosą naukowcy z ICTER.

Precyzyjne narzędzie dla okulistów

Jednym z najbardziej podstawowych i najdokładniejszych badań wykorzystywanych w diagnostyce chorób oczu jest tomografia optyczna OCT. Pozwala ona szczegółowo obejrzeć poszczególne struktury oczu, ale w przypadku jej wykorzystania znacznie trudniejsze jest wczesne dostrzeżenie subtelnych zmian chorobowych.

Zespół naukowców z ICTER postanowił to zmienić, wprowadzając nową metodę obrazowania pochodną do OCT. Tak powstała jeszcze lepsza czasowo-częstotliwościowa tomografia optyczna (Spatio-Temporal Optical Coherence Tomography, STOC-T), która tłumi szumy i pozwala na uzyskiwanie dokładnych obrazów, a tym samym diagnozowanie zmian na wczesnym etapie rozwoju choroby. Jednym z kierunków zastosowania technologii STOC-T jest Optoretinografia (ORG). Rozwiązanie opracowane przez ICTER jest fundamentalne dla samego rozumienia diagnostyki chorób wzroku. Zamiast skanować oko spójnym światłem (jak ma to miejsce w OCT), używane jest kilkaset różnych wzorców laserowych do oświetlenia siatkówki w ciągu nanosekund, a reakcje na wygenerowane tak światło nagrywa superszybka kamera. Szczegółowo tłumaczy to film „ICTER: Brightening Up Life”: https://youtu.be/Z5VoDjg-JB4.

W ten sposób, dzięki komputerowej analizie gigantycznych zbiorów danych, lekarze otrzymują dokładniejsze i bardziej zaawansowane informacje o stanie oka. Ta metoda pozwala znacznie lepiej zobaczyć obrazy z siatkówki i naczyniówki na wprost próbki (do tej pory nie było to możliwe).

– Prowadzę badania mające na celu znalezienie metod leczenia ślepoty. Funkcja oka jest dla mnie ważniejsza niż struktura. Jest ku temu jeden powód – często w przebiegu choroby obserwujemy najpierw zmiany funkcji poprzedzające zmiany struktury. Zatem bardzo czułe pomiary funkcji są dla nas niezwykle ważne w monitorowaniu i wykrywaniu zmian patologicznych w tkankach – mówi prof. Olaf Strauss, biologii eksperymentalny na Uniwersytecie Charite w Berline.

Przełom w diagnozowaniu chorób oczu

Technologia ta sprawi, że lekarze w gabinetach okulistycznych będą w stanie diagnozować choroby znacznie szybciej i skuteczniej niż dzisiaj. Co najważniejsze, samo badanie z udziałem pacjenta będzie trwało zaledwie jedną setną sekundy (obecne badanie OCT trwa kilka-kilkanaście minut). Ultraszybka kamera, która rejestruje 100 tysięcy klatek na sekundę, przesyła gigantyczne zbiory danych do komputera i pozwala zaobserwować reakcję receptorów na światło.

Przygotowane przez ICTER oprogramowanie przetwarza te dane i tworzy obraz, który możemy porównać do obrazu, jaki dostarcza nam mikroskop. ICTER bada obecnie, które ruchy receptorów występują w przypadku konkretnych chorób. Dzięki temu procesy zachodzące w siatkówce oka umożliwią szybkie i bardziej precyzyjne diagnozy wielu chorób, a także monitorowanie stanu po terapii.

– Szacuje się, że w ok. 90% przypadków wczesna diagnostyka tych schorzeń ograniczyłaby ich negatywne skutki. Dzięki zastosowaniu metody badawczej STOC-T damy możliwość przeprowadzenia in-vivo badań nad terapiami farmakologicznymi dostarczając niezbędnych informacji na temat jakości i skuteczności proponowanych terapii chorób oczu – mówi prof. Maciej Wojtkowski, dyrektor ICTER.

Dzięki zastosowaniu technologii STOC-T istnieje możliwość wykreowania rynku badań klinicznych nad najnowocześniejszymi terapiami oka, w tym terapiami genowymi. Co więcej, sprzęt diagnostyczny STOC-T jest niewielki i przenośny, a gdy zostanie skomercjalizowany, będzie mógł znaleźć się w każdym gabinecie okulistycznym.

Czym jest ICTER?

Międzynarodowe Centrum Badań Oka (ICTER) to ośrodek badawczo-rozwojowy stworzony w celu opracowywania najnowocześniejszych technologii wspomagających diagnostykę i leczenie chorób oczu,

umożliwiających szybsze wdrażanie nowych terapii. Jest to podjednostka Instytutu Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, gdzie 5 grup badawczych zajmuje się tą samą tematyką z różnych
perspektyw, stale wymieniając się pomysłami i wynikami, co pozwala na osiągnięcie wysokiego poziomu synergii i interdyscyplinarności prowadzonych badań.

Nadrzędnym celem naukowym ICTER jest dogłębne zbadanie dynamiki i plastyczności ludzkiego oka, co przełoży się na opracowanie nowych terapii i narzędzi diagnostycznych. ICTER współpracuje z najbardziej prestiżowymi ośrodkami okulistycznymi w Europie i Ameryce Północnej, Instytutem Okulistyki na University College London oraz Instytutem Oka Gavina Herberta na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine. Założycielem ICTER jest prof. dr hab. Maciej Wojtkowski, laureat programu Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB) realizowanego przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej.

Projekt Międzynarodowe Centrum Badań Oka (MAB/2019/12) realizowany jest w ramach programu Międzynarodowe Agendy Badawcze Fundacji na rzecz Nauki Polskiej współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Notka prasowa: dziennikarz red. Marcin Powęska.

Korekta naukowa: dr Karol Karnowski.

Kontakt dla mediów:
dr Anna Przybyło-Józefowicz
tel. +48 694 605 398
e-mail aprzybylo-jozefowicz@ichf.edu.pl.

15.09.2023

Raport Przeglądowy ICTER za lata 2019-2023

Z przyjemnością przedstawiamy Raport Przeglądowy ICTER za lata 2019-2023.

Niniejszy raport pozwala na zgłębienie działalności naszej organizacji:

  • Poznaj nasz międzynarodowy i interdyscyplinarny zespół.
  • Zapoznaj się z naszą misją promocji zdrowia oczu na skalę globalną.
  • Dowiedz się, jakie źródła finansowania napędzają nasze inicjatywy.
  • Zyskaj wgląd w nasze projekty grantowe.
  • Prześledź naszą historię dzięki krótkiemu przeglądowi.
  • Zagłęb się w nasze wkłady w dziedzinę publikacji.
  • Zrozum nasze strategie komunikacji i działań wewnetrznych oraz zewnętrznych.
  • Odkryj naszą owocną współpracę z przemysłem.
  • Zapoznaj się z naszym ekosystemem.
  • Poznaj nasze różnorodne grupy naukowe i ich obszary badań.
  • Prześledź podsumowanie organizowanych przez nas wydarzeń i wizyt znamienitych gości.
  • Dowiedz się, jakie dotychczas otrzymaliśmy wyróżnienia i nagrody.

Zachęcamy do zapoznania się z raportem, który odzwierciedla nasze dążenia do doskonalenia badań nad zdrowiem oczu oraz tworzenia pozytywnego wpływu na rozwój okulistyki na skalę globalną.

04.09.2023

ICTER: Rozjaśniamy Życie (wideo o działalności Międzynarodowego Centrum Badań Oka)

Naukowcy z International Centre for Translational Eye Research (ICTER) podjęli wyzwanie stworzenia technologii diagnostycznej, która może okazać się fundamentalna dla zrozumienia chorób oczu. Ich rozwiązanie pomoże w szybkim diagnozowaniu takich schorzeń jak zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD), wrodzona ślepota, retinopatia cukrzycowa czy niedrożność naczyń siatkówki.

Zespół naukowców z ICTER wprowadził nową metodę obrazowania funkcjonalnego zwaną optoretinografią opartą na migotaniu (ORG). Dzięki tej technice rejestrowane są nanometrowe zmiany długości fotoreceptorów związane z procesem widzenia. Technologia wykorzystywana przez naukowcóww z ICTER do pomiarów ORG to Spatio-Temporal Optical Coherence Tomography (STOC-T).

ORG umożliwi okulistom diagnozowanie chorób znacznie szybciej i skuteczniej niż obecnie. Co najważniejsze, badanie z udziałem pacjenta zajmie zaledwie jedną setną sekundy.

———————————————————————————————————————————————————

Realizacja filmu: agencja nFinity

Reżyser: Radek Furmanek

Scenariusz i tytuł filmu: dr n. med. Piotr Chaniecki

Animacja: Ramona Visuals

Specjalny udział gościnny w filmie: Prof. Olaf Strauss

Koordynacja naukowa: dr Karol Karnowski

Optymalizacja: Anna Salamończyk

Koordynacja projektu: Anna Przybyło-Józefowicz

Wsparcie: Zespół PR ICTER

———————————————————————————————————————————————————

Dziękujemy wszystkim pracownikom ICTER za ich zaangażowanie w proces powstawania filmu.

16.08.2023

Nowy artykuł naukowców IDoc, zagranicznych badaczy i spółki spin-off opublikowany w magazynie „Biomedical Optics Express”

Optyczna tomografia koherencyjna (ang. optical coherence tomography, OCT) całego oka stanowi obiecujące narzędzie w biometrii oka do planowania operacji zaćmy, diagnozowania jaskry oraz badania postępu krótkowzroczności. Konwencjonalne systemy OCT są skonfigurowane do przeprowadzania skanów albo przedniego, albo tylnego segmentu oka i nie mogą łatwo przełączać się między tymi dwiema konfiguracjami skanowania bez dodawania lub wymiany komponentów optycznych, dopasowanych do toru optycznego oka. W niniejszej pracy przedstawiamy projekt, proces optymalizacji oraz eksperymentalną walidację rekonfigurowalnego i niskokosztowego optycznego skanera wiązki opartego na trzech soczewkach sterowanych elektrycznie, zdolnych do niemechanicznego sterowania położeniem, kątem i ogniskowaniem wiązki. Proponowane rozwiązanie jest prostsze i tańsze niż inne skanery całego oka i doskonale nadaje się do biometrii oka w 2D. Dodatkowo, dzięki wszechstronności płynnej rekonfiguracji skanowania, jego funkcjonalność można łatwo rozszerzyć na inne zastosowania okulistyczne i nie tylko.

Tekst: dr Andrea Curatolo – lider grupy IDoc w ICTER.

Tłumaczenie: mgr Maciej Wielgo – doktorant w grupie IDoc.

Publikacja:

María Pilar Urizar, Enrique Gambra, Alberto de Castro, Álvaro de la Peña, Onur Cetinkaya, Susana Marcos, and Andrea Curatolo, „Optical beam scanner with reconfigurable non-mechanical control of beam position, angle, and focus for low-cost whole-eye OCT imaging,” Biomed. Opt. Express 14, 4468-4484 (2023)

Link: https://opg.optica.org/boe/fulltext.cfm?uri=boe-14-9-4468&id=535917